Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

2023 : Tan De’i ( Allumer le feu), la nouvelle génération d’écrivains bretons conjugue défense de la planète et refus de l’autoritarisme

Loeiza an Duigou signe un premier romant très emblématique de sa génération. Tan De’i est le nom d’une fabrique d’allumettes perdue au milieu des bois et dirigée de main de fer : An tad Pyro kentañ a zo deuet a-benn da renañ war ar struj. Petra en deus graet ? Aozañ, kempenn, jediñ, sifrañ, krouiñ, difraostañ ha se e dibenn an XIXved kantved evit boulc’hañ bali ar vordenelezh. ( Le père Pyro premier a réussi a dominer la nature. Qu’a t’il fait ? Arranger, ordonner, calculer, chiffrer, créer, défricher pour rentrere dans la modernité).
Exploitation maximale des ressources naturelles, organisation du travail autoritaire, la dynastie Pyro, loge ses ouvriers et pourvoit à leur éducation. Bohort un adolescent s’en rends compte : Ma zud a zo implijidi galonek ha kanet e vez meuleudi dezho en arbenn ma plegont d’o labour hep klemm, brav o devosion evit ar rener bras. Sed aze ma flanedenn. Moullet on bet evit dougen unwisk Tan De’i . ( On chante les mérites de mes parents, employés modèles, parce qu’ils ne se plaignent jamais et vouent une dévotion envers leur patron. Je suis programmé pour porter l’uniforme de Tan De’i ).
Et c’est là qu’intervient le fantastique, car Bohort a le pouvoir de se transformer en bête sauvage tout comme deux autres ados dont la fille du patron Rubi : A-greiz holl e santan ur red iskis, dindan ma loeroù e tizoloan un torkad blev ruz, kreskiñ a ra fonnus war zu ma divhar. Kenderc’hel a ra an treuzstummmadur : skilfoù lemm e plas ma ivinou, kemm ma eskern ha fiñvadegoù ma organou (Tout à coup je sens un fluide étrange, sous mes chaussettes je découvre des poils roux, ils croissent rapidement vers mes cuisses. La métamorphose continue : des griffes remplacent mes ongles, mes os changent, mes organes bougent).
Loup, blaireau ecureuil, les trois ados se retrouvent dans une forêt dévastée qui se défend en transformant les bucherons en arbres ! N’on ket evit kompren, seblantout a ra bezañ gwezennet. Marv eo diwar gwezennadur ? – a c’houlenn ar rener, ken iskis emañ stad e gorf. Ar c’hoader a zo troet da goad. ( Je ne comprends pas il semblent être devenu un arbre. Il est mort en se transformant en arbre ? – demande le directeur en voyant dans quel état bizarre est le corps. Le bucheron est devenu un bout de bois).
Je vous laisse deviner la fin de ce romant ardent qui laisse augurer d’une belle carrière littéraire.

 

Pennad orin / Texte original

An treuzfurmadur

Birviñ a ra ma gwad hag en em ledañ betek penn pellañ ma bizied treid. Petra c'hoarvez ? A-greiz holl e santan ur red iskis em botoù ha lemel a ran anezho diouzhtu : dindan ma loeroù e tizoloan un torkad blev ruz. Sachañ a ran kreñv warne met en aner. Ar bod-blev-se a zo ul lodenn eus Rubinia Pyro, ur vezh ! Er pod binviji fichañ e kemeran ur re sizaihoù, ha troc'hañ anezho berr, met ne servij da netra ral en em ledet eo bremañ betek ma ibil-troad ha kreskiñ a ra founnus betek ma divhar. Mil mallozh, mil mallozh, atahinet on ! Kenderc'hel a ra an treuzfurmadur : skilfoù lemm e plas ma ivinoù, kemm ma eskern ha fiñvadegoù ma organoù... En em gavout a ran bremañ war ma fevar fav ha kregiñ a ra ma sañtimanchoù denel da guitaat ac'hanon. Emañ eñvorennoù Rubinia o vont kuit. Hir ma fri, lemm ma dent, disheñvel al livioù tro-dro din, ha c'hoant yudal a-bouez-penn.
Tan de'i, p. 35, emb. Al Liamm, 2023

Troidigezh / Traduction

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Loeiza an Duigou, Tan De'i, Al Liamm, 1923, Skeudennaouet gant Anna Duval-Guennoc.

Abadenn radio war Radio Breizh : selaou en linenn
Abadenn TV war brezhoweb, Selaou en linenn
Loeiza Alle , Loeiza an Duigou, pluenn frank ha faltazius , war ar gelaouenn Bretons, lenn en linenn