Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

1827 La Bible bretonne mise à l’index

Passionné par sa langue natale, Jean-François Le Gonidec publie une grammaire en 1807 et un dictionnaire en 1821 qui modernisent l’écriture du breton : « Abalamour dezhañ, ar brezhoneg skrivet ha komzet hiriv a zo pinvidikoc’h ha bravoc’h eget n’eo bet biskoazh » (Grâce à lui, le breton écrit et parlé aujourd’hui est plus riche et plus beau qu’il ne l’’a jamais été) dira de lui Fañch Gourvil lors du centenaire de la mort du Reizher ar yezh (le correcteur du breton). Pour mettre son écriture en pratique, il publie d’abord un Katekiz historik (Catéchisme historique) qui est approuvé par l’Église. Il se fait remarquer par un pasteur Gallois de la « Bible Society » qui l’incite à traduire la Bible en breton. Catholique, Le Gonidec adresse sa traduction à l’évêque de Quimper qui n’approuve pas l’idée de « mettre la traduction des livres saints entre les mains du peuple ». C’est donc la société biblique de Londres qui finance en 1827 le Testamant nevez hon Aotrou Jézus-Krist, trôet é brézounek gant J.F. M.M.A. Le Gonidec, é Angoulem,lékéat é gwaskéréz gant F. trémeau, gwaskéreller ar Roué hag ar Préfed. (Nouveau testament de notre Seigneur Jésus-Christ, traduit en breton par Le Gonidec, à Angoulême, mis sous presse par F. Trémeau, imprimeur du Roi et du Préfet). Ce parrainage protestant lui vaut d’être mis à l’index par l’église catholique. Pourtant l’Évangile reste l’Évangile : Jozef, mab David , n’ar péz kéd a aoun ô kémérout gan-éz Mari da c’hrég : râg ar péz a zô ganed enn-hi a zeù eùi ar Spéred-Santel, hag eur mab a c’hanô, hag é rôi d’ézhan ann hanô a Jézuz : râg hén eo a zieùbô hé bobl eùs hô féc’héjou. (Joseph, fils de David, n’aie pas peur en prenant Marie comme femme : car ce qu’elle porte vient de l’Esprit-Saint, et un fils naîtra et tu lui donneras le nom de Jésus, car c’est lui qui libèrera son peuple de ses pêchés). Ce livre fut diffusé dans le secteur de Morlaix par le pasteur Jenkins. Il révisa l’ouvrage dans un breton plus populaire pour le diffuser dans les temples de Morlaix et de Premel. En 1866, l’édition complète Bibl Santel pe levr ar skritur sakr, (La Sainte Bible ou livre de l’écriture sacrée), ne reçut pas non plus l’imprimatur, car il manquait des notes des pères de l’ Église. Pas facile de plaire aux représentants de Dieu sur terre !

Pennad orin / Texte original

AVIEL HERVEZ SANT VAZHE

(6) Ha te, Bethlehem, douar Juda, n’oud ket an distera e-touez ar c’hearioukenta euz a Juda ; rag ac’hanoud eo e teui ar Rener pehini a reno va fobl Israel.

(7) Neuze Herodes, o veza galvet ar majed e-kuz, a c’houlennaz gant preder diganthe e pe amzer ho doa gwelet ar stereden ; (8) hag o kas anezhe da Vethlehem, e lavaraz : It, ha goulennit gant preder divarben ar bugel bihan, ha pa ho pezo kavet anezhan, livirit d’in, evit ma’z in-me ive d’hen adori. (9) Ar re-man eta, goude beza klevet ar roue, a bartiaz ; ha setu, ar stereden ho doa gwelet er Zao-heol a iea en ho raog, bete ma teuaz, ha ma choumaz a-uz al leac’h ma oa ar bugel bihan. (10) Ha pa veljont ar stereden, e oe karget ho c’halon gant eur joa vraz. (11) Hag o veza eat en ti, e kavjont ar bugel gant Mari he vam ; hag oc’h en em brosterni dirazhan, ec’h adorjont anezhan ; ha goude beza digoret ho zenzoriou, e rojont dezhan prezanchou, aour, ezans ha mirrh. (12) Hag o veza bet avertisset gant Doue, dre eun huvre, na zistrojent ket da gavout Herodes, e tistrojont d’ho bro dre eun hent all.

(13) Pa oant eat kuit, eun eal a-berz an Aotrou en em ziskouezaz da Josef, dre eun huvre, o lavaret : Sav ; kemer ar bugel bihan hag he vam, ha tec’h en Ejypt, ha choum eno ken a livirin d’id ; rag Herodes a glasko ar bugel evit hen lakaad d’ar maro. Josef, o veza savet, a (14) gemeraz ar bugel bihan hag he vam, en noz, hag en em dennaz en Ejypt. (15) Hag e choumaz eno bete ma varvaz Herodes. Evel-se e oe accomplisset ar pez hen doa lavaret an Aotrou dre ar profet evel-hen : Galvet em euz va mab euz an Ejypt.

(16) Neuze Herodes, pa velaz ho doa ar majed great goab anezhan, a oe en coler vraz, hag e kassaz tud da laza en Bethlehem hag en he holl vro, an holl vugale a zaou vloaz hag izeloc’h, hervez an amzer m’hen doa goulennet gant preder digant ar majed. (17) Neuze e oe accomplisset ar pez a oa bet lavaret dre ar profet Jeremias : (18) Klevet a zo bet en Rama criadennou, hirvoudou, gwelvan ha klemmou braz : Rachel o wela d’he bugale ; ha na felle ket dezhi beza consolet, abalamour n’emaint mui.

(19) Mes pa oe maro Herodes, setu, eun eal a-berz an Aotrou en em ziskouezaz dre eun

 

Troidigezh / Traduction

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Embannadurioù

1826 : Katekiz historic,
1827 : Testamant nevez. http://www.archive.org/stream/testamantnevezho00lego#page/n5/mode/2up
1847 : Testamant nevez hon Aotrou hag Hor salver Jésus-Christ, Brest, 467p.
1866 : Bibl Santel pe levr ar Skritur Sakr, Sant Briek, Vol 1 (849p), Vol.2 (691p.)https://br.wikisource.org/wiki/Meneger:Le_Gonidec_-_Bibl_Santel_pe_Levr_ar_Skritur_Sakr,_levr_Ia%C3%B1.djvu

Brezhoneg

Français

Dujardin (Louis), La vie et les oeuvres de J.F.M.M.A. Le Gonidec, Brest, 1949.
Celton (Yann), Leoriou ar barados, approche bibliographique du livre religieux en langue bretonne, Quimper, 2002.
Bellamy (J.), Les versions bretonnes de la Bible, in Revue Morbihannaise, 1895 p361-363.
Carluer (Jean-Yves), Histoire de la Bible en bretonhttp://protestantsbretons.fr/histoire/histoire-bible-en-breton/
Wikipedia : https://fr.wikipedia.org/wiki/Jean_Fran%C3%A7ois_Le_Gonidec_de_Kerdaniel