Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

1911 : La civilisation celtique ancienne (Notennoù diwar-benn ar Gelted kozh)

La publication en 1911 d’un livre en breton sur les anciens celtes Notennoù diwar-benn ar Gelted kozh, o istor hag o sevenadur (Notes sur les anciens Celtes, leur histoire et leur culture) est un véritable évènement dans l’histoire de la langue écrite car c’est la première approche scientifique en breton de cette période de l’histoire européenne. L’auteur, René le Roux alias Meven Mordiern, n’est pas breton mais passionné par l’histoire du monde il a approfondi les racines celtiques de la France. Il s’installa à Pordic près de St Brieuc, appris le breton et avec le linguiste François Vallée et en collaboration ils publièrent douze livrets pour raconter la saga des Celtes d’Europe.
Les auteurs rappellent que Les Celtes ont dominé l’Europe centrale et l’Europe du Nord pendant des siècles Gouzout a ouie ar pobloù-se labourat ar c’houevr, an arem, an houarn, an aour, gounid an edoù, trempañ an douaroù, ober gwiadennoù liv gant gloan, lin pe c’hanab, sevel gant prenn tiez, pontoù kirri bagoù, stummañ ha poazhañ listri-pri. O micherourien o deus diskouzet un ampartiz hag anaoudegezhioù micherel souezhus a-wechoù hag ur vlizidigezh ouzh kened ha koantiz ar furmoù a c’hellfe bezañ keñveriet ouzh ar pep bravañ savet en hevelep mare gant ar c’hresianed. (Ils savaient travailler le cuivre, le bronze le fer l’or, ils savaient cultiver les céréales et amender les terres, ils maitrisaient la façon de colorier les habits de laine, de lin ou de chanvre, ils connaissaient la poterie et la céramique. Leurs artisans ont développé un savoir faire étonnant et une sensibilité aux formes artistiques qui peuvent soutenir la comparaison avec leurs homologues grecs).
Mais la civilisation des Celtes fut ignorée pendant longtemps pour trois raisons : Ne ra ket gant ar skritur, Ne sav ket tiez-meur gant mein, ne implij ket ornadurez an traoù bev (tud, loened, louzeier). (Elle n’utilise pas l’écriture, elle n’élèvent pas de maisons en pierre, et leur ornementation est abstraite). Aujourd’hui les progrès scientifiques au service de l’archéologie ont permis de valoriser la civilisation celte à sa juste place. Reste à le faire reconnaitre à nos dirigeants qui continuent à marginaliser la seule langue celtique encore parlée sur le continent : le breton.

Pennad orin / Texte original

An dreuzvuhez pe dreuzannezerezh-ene ( p 97)

Krediñ a rae ar Gelted e c'helle a-wechoù ene mab-den, pa veze bevezet ar c'horf, mont da enaouiñ korf un den all pe korf un aneval. Ur gredenn hounnezh a c'hallje bezañ andoniet e doareoù-natur bet sellet outo a ziwar-c'horre, evel teuzfurmadur ar viskoulenn e balafenn. Sklaer eo n'eo ket, a-galz, souezusoc'h taol d'ar spered gwelout un den o vont da vleiz pe da vaen eget ur viskoulenn o treiñ e balafenn pe ur preñv e c'hwil-derv.
Roudoù don he deus lezet an dreuzvuhez e lennegezh Breizhis hag Iwerzhoniz ar Grenn-amzer, hag hogosik atav e tiskouez bezañ ur gopr e-lec'h ur c'hastiz. En un danevell iwerzhoneg e welomp un den ha eñ tro-ha-tro karv, pemoc'h-gouez, gup, eog ha den adarre. Doue eo en e vadelezh en deus aotreet ar seurt treusfurmadurioù evit ma vije un test d'an darvoudoù meur a c'hoarvezas en Iwerzhon e kentañ oadvezhioù ar bed.

Troidigezh / Traduction

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Mordiern (Meven)- Abherve, Notennoù diwar benn ar Gelted koz, 12 levrig etre 1911 ha 1924.

Mordiern (Meven) - Abherve, Notennou diwar benn ar Gelted koz, Skridoù Breizh, 1944, 498p.