Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

2021 : La guerre du beurre salé (brezel an amann sall) vue par Hervé Lossec

Toute la jet set bretonnante est à Carhaix ce week-end pour guetter les nouveautés du festival du livre. Cette année, dans la grande tradition de l’humour breton, le pape des bretonismes, Hervé Lossec nous livre un savoureux livre de nouvelles. Amañ emañ an amann, Mamm ! (Le beurre est ici, maman !), illustré par Nono, propose des pages d’anthologie sur l’ingrédient sacré de la cuisine bretonne.
Petra gwelloc’h eget un tamm bara-amann d’an dijuni gant ur banne kafe tomm, Evel digor-kalon da greisteiz pe gant ar boued-mor Evel dibenn-pred gant fourmaj laezh zoken (Que de meilleur qu’un pain beurre avec du café chaud au petit-déjeuner, comme entrée au déjeuner, avec des fruits de mer et même avec du fromage pour finir le repas !).
Mais son héroïne, doit aller en maison de retraite avec une prescription ferme du médecin : PLUS DE BEURRE. On lui sert donc ur seurt margarin stomogus, divlaz ha diliv, ledet tanv war ur viskotenn disall (Une sorte de margarine indigeste, fadasse et sans couleur, étalée finement sur une biscotte sans sel).
Elle lance donc une opération de résistance : elle essaye de soudoyer son fils qui refuse : kae gant an diaoul (va au diable !). Elle maudit celle de la table d’en face qui a droit au beurre : ur pikez-du o ledañ ur gwiskad amann alaouret war un tamm bara gwenn evel ma vefe kaviar kentañ klas. (Une chipie qui étalait son beurre sur un bout de pain blanc comme si c’était du caviar de première qualité).
Elle essaie de piquer du beurre à sa voisine, blev ! (raté), elle s’évade au supermarché avec sa kerzherell (déambulateur). Blev ! Elle se fait repérer par le personnel de l’EHPAD qui l’a à l’oeil : Taolit evezh, tudoù, an Itron Morvan zo o klask laerezh amann pa zo difennet dezhi gant he medisin (Ecoutez tous, Mme Morvan veut voler du beurre alors que c’est interdit par son médecin).

Elle monte donc une expédition nocture vers les « frigo » de l’EHPAD Ha dav er maez, evel ul logodenn er bleud, Anaïg a ya gant he c’herzherell betek ar vagajenn e-lec’h emañ kuzhet an aour melen (et la voici discrètement dehors comme une souris dans la farine, elle fonce avec son déambulateur jusqu’au magasin ou se trouve caché l’or jaune).
Bien entendu, je ne vous donne pas le fin mot de l’histoire. Hervé Lossec est à Carhaix sur le stand de son éditeur Skol Vreizh et se fera un plaisir de vous le dévoiler.

Pennad orin / Texte original

Abaoe m'edo kraouiet aze, klasket he doa, hep ehan, an tu da gaout bara-amann da zebriñ. Goulennet he doa digant he mab degas dezhi dre guzh ur barkedig amann. Met ne felle ket d'ar brammer-se !

- Difennet krenn eo dit gant ar medisin, gouzout a rez mat memestra,Mamm !
- Ya, ar medisin didruez-se n'eo nemet ul laer peurechuet ha netra ken all ! A-walc'h a arc'hant en deus rastellet diwar goust va c'holesterol. Bremañ e c'hellfe leskel ac'hanon da vevañ evel 'm eus c'hoant, da zebriñ ar pezh a fell din, evit an nebeut a amzer a chom din war an tamm douar patatez-mañ !

'Benn ar fin divizet he doa Anaig renkañ afer an amann hec'h unan, evel ma oa boazet d'hen ober evit pep tra. Talvezout a ra ar boan kontañ deoc'h an taolioù kaer ijinet gant Anaig a-benn kaout amann. Petra ne vefe ket graet, kea, evit saouriñ amann ar vro, an hini a ra avi d'ar bed a-bezh ha d'ar bed all sur a-walc'h ivez ?

 

Troidigezh / Traduction

Depuis qu'elle était enfermé à l'EHPAD, elle avait cherché sans cesse à avoir du pain beurre à manger. Elle avait demandé à son fils de lui apporter en cachette une barquette de beurre. Mais ce pêteur ne voulait pas :
- C'est interdit par le médecin, tu le sais bien maman !
- Oui, ce médecin sans pitié, ce n'est qu'un parfait voleur. Il a ramassé suffisant d'argent avec mon cholestérol. Maintenant il pourrait me laisser vivre comme je veux, manger ce que je veux pour le peu de temps qu'il me reste à vivre sur cette terre à patates.

En définitive elle avait décidé de s'attaquer à cette affaire de beurre , toute seule comme elle avait l'habitude de faire. Ça vaut la peine de vous raconter les tours qu'elle imagina pour se procurer du beurre. Que ne ferait t'on pas pour savourer le beurre du pays, celui qui est si prisé dans le monde entier et sûrement dans l'autre monde aussi.

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Lossec (Hervé), Amañ emañ an amann, Mamm !, emb. Skol Vreizh, 2021, 160p.