Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

2021 : L’île des Américains (Enez an Amerikaned) le nouveau roman de Goulc’han Kervella

En 1918, les Américains installent une base d’hydravions sur l’Enez Derc ‘h en face de Plougerneau. Ceux-ci confient aux femmes bretonnes le soin de laver leur linge. Danvez kalet oc’h ober ar bragezeier, ar rochedoù hag ar porpantoù. Hag o bragezeier dindan ‘ta ! Kalz berroc’h eget kalsonioù gwenn ar Vretoned. C’hoarzhin a rae Marianna ha Din o soñjal e korfoù ar Vartoloded a yafe en dilhad a Walc’hent (Les pantalons, chemises et redingote était fait de tissu solides. Et leurs culottes ! Elles étaient beaucoup plus courtes que celles des Bretons. Marianne et Din riaient en rêvant aux corps des marins qui les portaient !).

Et ce qui devait arriver arriva : Anat e oa da Varianna ne oa ket diseblant ar martolod du en he c’heñver, dre e selloù tener, e vousc’hoarzh lentik, e zent gwenn-sin o tegas sklerijenn en e zremm teñval… ( Marianne voyait bien que le marin noir n’était pas insensible à sa présence : son regard tendre, son sourire timide, ses dents d’ivoire qui éclairaient son visage noir…)
L’idylle se noue avec tous les espoirs d’un avenir meilleurs aux USA : Gwelet a rit Marianna, pegen brav e vimp eno, ar vugale o c’hoari war al letonenn dirak an ti. Ha d’ar sadorn da noz e teui da glevet ac’hanon o seniñ gant va jazz band e tavarnioù Chicago (Vous verrez Marianne, comment nous serons heureux là-bas, nos enfants joueront sur la pelouse devant la maison. Et vous viendrez me voir jouer du Jazz le samedi soir dans les cafés de Chicago ».

Mais le racisme joue à plein chez les soldats américains qui voient d’un très mauvais oeil un noir faire la cour à une blanche. C’est dans un premier temps un passage à tabac : Gloazet e oa bet, distreset e skoaz ha bloñset e dal. An daou vartolod gwenn, paotred an dilhad, eo o doa plantet ur fustad gantañ (Il avait été blessé, son épaule abimée, son front meurtri, les marins blancs qui s’occupait des vêtements lui avait mis une râclée).

C’est ensuite une expédition punitive contre la jeune fille qui se termine par une bagarre à la batte de base-ball, le penn-bazh (gourdin) américain puis une disparition tragique. Goulc’han Kervella décrit avec tac cette cohabitation de deux civilisations qui se sont rencontrées pendant un an sur la côte du Léon. Un plaidoyer contre le racisme et la médiocrité dans un breton riche et coloré.

Pennad orin / Texte original

Jazz e Plougerne

Bal a oa da vezañ gant an Amerikaned e tavarn Porz, e-kichen chapel Lilia. Lammat a reas kalon Marianna en he c'hreiz. Moarvat e vije Nat eno ivez.
Ur maread tud a oa en ostaleri ha kemend-all er-maez. Kazeliet e oa merc'hed yaouank ar vro gant martoloded amerikan. Lod a oa oc'h en em gannañ war ar straed, ur banne mat ganto. Bountañ a reas an div blac'h yaouank war an dud evit mont e-barzh an davarn. E penn all ar sal e oa, savet war ul leurenn uhel, tri soner o lakaat an dud da goroll : Charly ar c'heginer gant un drompilh, unan all gant un dreujenn gaol ha Nat o skrabañ war ur banjo. Na kaer e oa ar soner yaouank da welet ha da glevet ! Na lorc'h a oa e Marianna o kaout da bitod ur paotr ken brav ha ken ampart !

Enez an Amerikaned, P.109, emb. Skol Vreizh, 2021.

Troidigezh / Traduction

Jazz à Plouguerneau

On annonçait un bal avec les Américains au café Porz, près de la chapelle de Lilia. Le coeur de Marianna se mit à battre très fort, Nat serait là probablement.
Le café était plein à craquer à l'intérieur comme à l'extérieur. Les filles du pays bras dessus bras dessous avec les marins américains. D'autres, ayant trop bu, se battaient sur la rue. Les deux filles poussèrent les gens pour se faufiler à l'intérieur de la taverne. L'autre bout de la salle, sur une estrade haute, trois musiciens faisaient danser les gens. : Charly le cuisinier et sa trompette, un autre à la clarinette et Nat grattait son banjo. Qu'il était beau à voir et à entendre ! Marianna était fière d'avoir comme ami un gars si beau et si habile.

Enez an Amerikaned, P.109, éditions Skol Vreizh, 2021.

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Kervella (Goulc'han), Enez an Amerikaned, Emb. Skol Vreizh, Montroulez, 2021.
Kervella (Goulc'han), Ar bugel hag ar marc'h, emb. Coop Breizh, 2019 (evit ar vugale).

INA : ur film amerikan diwar-benn Enez Derc'h (Archives américaines sur la base d'Enez Derc'h)