Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

Florilège de formules de Bloavezh Mat (Bonne année en breton)

Voici quelques formules de “Bloavezh mat” utilisées à travers les siècles par les bretonnants. Un florilège qui reste ouvert à toutes les trouvailles à venir. Bonne année à tous. Merci d’être fidèle à cette chronique.

Bloavezh mat deoc’h, setu un toullad rimadelloù implijet gant ar vrezhonegerien a-hed ar c’hantvejoù. Plijadur deoc’h o tizoloiñ an teñzor-se ha trugarez da vezañ tomme ouzh ar gronikenn-mañ

1732
Eur bloavez mad a reketan d’eoc’h digant Doue
(Une bonne année je vous souhaite de la part de Dieu)
Et en terme grotesque on dit « Bloavez mad deoc’h ha tiegez dilogod »
Bonne année à vous et maisonnée sans souris).
Grégoire de Rostrenen, Dictionnaire Francois-celtique.

1843
Bloavez mad gan-e-hoc’h digant Doue, kant eûr-vâd hoc’h heûliô
(Bonne année avec vous de la part de Dieu, que cent bons moments vous suivent)
Amable-Emmanuel TroudeDictionnaire français et celto-breton.

1845
Bloaved vad did-te ta vaut, Ha tyeguez di logod, Ha pignon gwenn di Bran.
(Bonne année à toi mon garçon, et une maisonnée sans souris, etun pignon blanc sans corbeau
Emile Souvestre, Le foyer breton.

1847
Bloavez mâd d’é hoc’h
(Bonne allée à vous),
Le Gonidec, Dictionnaire français-breton.

1869
Bloavez mad gan-e-hoc’h digant Doue ha tiegez dilogod
(Bonne année avec vous de la part de Dieu et maison sans souris. (allusion au bonheur du ménage)
Amable-Emmanuel Troude, Nouveau dictionnaire pratique français-breton du dialecte de Léon.

1881
Eur bloavez mad a zouetan de-hoc’h, iec’het ha prosperite hag ar baradoz da fin ho puez
( Une bonne année je vous souhaite, santé et prospérité et le Paradis à la fin de votre vie).
(Cap Sizun)

Bloavez mad d’ho lod, Ha tiegez di-logod
(Bonne année à tout ce qui vous appartient, et dans le ménage, pas de souris (Plouguerneau)

Deiz mad d’hoc’h ! Evit ar bloaz ne ‘m euz ket gwelet ac’hanoc’h ; ar bloavez mad ‘zouetan d’hoc’h ha kalz davantach, iec’het ha prosperite, hag ar baradoz da fin do pue.
(Bonjour à vous ! Je ne vous ai pas encore vu cette année ; La bonne année je vous souhaite et beaucoup d’autres, santé et prospérité et le paradis à la fin de votre vie.)
(An Erge Vras)

Variante : par plaisanterie on termine par : Iec’het ha prosperite, keit ha lost eur gweskle
(Santé et prospérité, aussi longues que la queue d’une grenouille) (Landéda).
L.F. Sauvé, Formulettes et traditions diverses de la Basse-Bretagne, in Revue Celtique T.V p 157

1887
Eur bloavez mad a zouhetan deoc’h,
Saout ha kezek ha moc’h,
Stoup ha lin,
hag ar baradoz d’ar fin.
Une bonne année je vous souhaite. Vaches chevaux et cochons, Ètoupe et lin, et le paradis à la fin.

Nouel, Nouel a galon vad, Noël, Noël de très bon coeur
Da dud an ty man bloavez mad, Aux gens de cette maison, bonne année
Eur bloavez mad digant Doue Bonne année de la part de Dieu
Evit ho c’horf hag ho ene Pour leur corps et pour leur âme.

Eur bloavez mad a zouhetan Une bonne année je souhaite
Da gement den zo en ty man A chaque personne de cette maison
D’an tad, d’ar vam, d’ar vugale, Au père, à la mère, aux enfants
Ha d’ar zervicherien ive Et aux domestiques aussi.Communication de Communiqué par l’Abbé Abgrall

Cité par Paul Sébillot, les souhaits de bonne année en Basse Bretagne, Revue des traditions populaires, 25/12/1887

1900
Kozh ha yaouank, gwitibunan
Bloavezh mat deoc’h a reketan.
Dilhad didoull war ho tiskoaz,
Labour didorr, yod-silet poazh.
Kerc’h ha gwinizh leiz an erc’hier,
Kaol ha panez er parkeier,
Krampouez lardet ha korfajoù,
Kig ha fars a grabanajoù ;
Amann melen ‘leizh ar ribot,
Da gousket bep a wele blod ;
Ul lom gwin-ardant d’ar gwazed,
Un tasad kafe d’ar merc’hed,
‘Hed ar vuhez kalon laouen
Hag en neñv bep a gurunenn.

(À vous tous, anciens et jeunes, sans exception
Je souhaite une bonne année
De bons vêtements sur le dos
Un travail agréable, de la bouillie bien coulante.
Des choux et des panais dans vos champs,
Des ventrées de crêpes au beurre
Des poignées de kig-ha-farz
Du beurre bien jaune dans la baratte
À chacun son lit douillet pour dormir
Pour les hommes un verre d’eau-de-vie 
Pour les femmes une tasse de café,
Un cœur réjoui toute la vie
Et une couronne au paradis. )
Yann Gere, Kanaouennoù Kerne, 1900

1904
Eur bloavez mad a hetan dac’h
Eur bloavez mad digant Doue !
Ma vo dac’h hoc’h ene dinec’h
Pen-da-ben d’ar bloa neve !
Ha ma teuy spered ar furnez,
Da sklerijenni pep breizad
Evit difenn hon fe, hon yez
Er bla neve ha dalc’h mad !

(Une bonne année je vous souhaite,
Une bonne année de la part de Dieu !
Que votre âme soit en paix
Tout le long de la nouvelle année !
Et que l’esprit de la sagesse
Eclaire chaque Breton
Pour défendre notre foi et notre langue
Penant l’année qui vient et Tenez bon !.
Pen Houarn (Kroaz ar Vretoned Genver 1904)

1905
En dastumaden Dihunamb a gas hé gourhemenneu guellan a vjéad mat d’hé ol lénérion ha lénerézed
Bléad mat ! de ré Bro-Guéned
Bloavez mad ! d’er hernèuiz, Treguériz ha Léoniz
( La revue « Dihunamb » envoie ses meilleurs voeux de bonne année à tous ses lecteurs et à toutes ses lectrices. Bonne année aux Vannetais, Bonne année aux Cornouaillais, Trégorrois et Léonards.
Dihunamb, 1.1/1905

1910
Bloavez mat a greiz kalon
Hag eur yec’hed mat, mignon
Hag e divez, da vue
Baradoz eurus Doue
(Bonne année de tout coeur,
Et bonne santé ami,
Et à la fin de ta vie,
Le Paradis de Dieu)

Yann Bêr Kalloc’h (Cité par Léon Palaux, JP Calloc’h, sa vie et ses oeuvres inédites, p.78)

1941
Bloavez mat d’holl tud an ti-man!
Bloavez mat digant Doue !
Levenez d’ar re yaoankan
D’ar re-goz, yec’hed, bué !
Bloavez mat dalc’het ken pell du-hont
D’ar ger benn varc’hoaz e vezint sur o tont !

(Bonne année à tous les gens de cette maison
Bonne année de la part de Dieu !
Joies aux plus jeunes
Aux anciens, santé et vie !
Bonne année à ceux qui sont retenus si loin là bas
A la maison, demain, ils rentreront sûrement !).
Ouest-éclair, 5 janvier 1941.

1950
Ur bloavezh mat e souhetañ
D’an holl tud eus an ti-mañ
Avantur vat d’ho pugale,
D’an holl yec’hed ha levenez.
(Une bonne année je vous souhaite,
a tous dans cette maison,
Bonne chance à vos enfants,
Et à tous santé et joie).
Ar Soner, N°8, Genver 1950.

1973
Bloavezh a joa, bloavezh a spi
E pep kalon hag e pep ti
Bloavezh a beoc’h hag a eurvad
Evit pep bro ha pab breizhad.
(Année de joie et d’espoir,
Dans chaque maison, Dans chaque coeur,
Année de paix et de bonheur
Pour chaque pays et chaque breton).

Anjela Duval, Le Pays breton, Janvier 1973

1980
Koz ha yaouank gwitibunan
Bloavez mad deoh a zouhetan
Dilhad didoull war ho tiouskoaz,
Labour didorr, lipig d’ho kaz;
E-kerz ho puhez kalon laouen,
Ha pa vo maro ar houlaouenn
Da beb hini e gurunenn.
(Vieux et jeunes ensemble
Je vous souhaite une bonne année
Des habits sans trous sur vos épaules
Du travail plein, de la crême pour votre chat
Pendant votre vie, un coeur joyeux,
Et quand s’éteindra la bougie
Que chacun ait sa couronne)

Charles ar Gall (Brud Nevez, 1982)

Pennad orin / Texte original

Troidigezh / Traduction

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin