Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

1957 : Pêr-Jakez Hélias met en scène son Chevalier du printemps (Marc’heg an nevez-amzer)

Le théâtre de Pêr-Jakez Helias regorge de références à l’imaginaire breton. Tan ha Ludu, pevar arvest war liv ar pevar amzer-vloaz (Feu et cendres, 4 tableaux sur le thème des 4 saisons) met en scène un énigmatique chevalier du printemps : Ar marc’heg bras, war e varc’h glas, ‘Vel en argad, dre park ha koad a lamm a lamm, den yaouank flamm e galon vad (Le grand chevalier sur son fringant cheval, saute de champs en bosquets comme un jeune homme ardent au grand coeur).
Pas question de guerre dans cette irruption soudaine, il faut plutôt le voir comme un héraut qui sonne le réveil général : An Nevez-Amzer a deu flourig, Ne darzh ket en un tenn. Dindan an heol, e kan an douar hag an dour…ur skrijadur a red en hollved, penn da benn ! (Le printemps arrive tout doucement, il n’éclate pas en une fois. Sous le soleil, l’eau et la terre chantent… un frisson court à travers l’univers entier).

Le chevalier vient annoncer à Rozenn la bonne nouvelle et il a belle allure : bravoc’h den ne gaver, gantañ ur banniel seiz, livet a liv ken kaer hag ur porpant voulouz kement neud aour warnañ ma welet mat n’eo ket neudet er bed-mañ (Il n’y a pas plus bel homme sur terre, avec son étendard de soie aux couleurs vives, sa redingote de velours aux fils d’or cousue dans un autre monde).

Rozenn est émerveillée par les odeurs nouvelles qui emplisssent sa maison, C’hwezh glizh ar mintin war ar geot druz, c’hwezh sev ar gwez, c’hwezh an douar o tommañ. Ar broñsoù a darzh, an deil-vleuñv a zigor bras, ar sper-bleuñv a nij war an avel ( Odeurs de rosée du matin sur l’herbre drue, odeurs de la sève des arbres, odeurs de la terre qui se réchauffe. Les bourgeons éclatent, les pétales éclosent, le pollen volète au vent).
Rozenn est prête à suivre son chevalier sur sa monture blanche mais le messager du printemps est clair sur ses intentions : Dihun ar bed eo va micher ha dihun ar yaouankiz…teurel c’hwezh vat war bannou an heol, stignañ ar gwennig a-dreuz ar wenodenn, sevel rakerezh ar rannigoù ha fraoñv ar c’hwil-derv (Mon travail est de réveiller le monde et la jeunesse… parfumer les rayons du soleil, tendre les fils d’araignée à travers les chemins, réveiller le croassement des grenouilles et le bourdonnement des hannetons).

Et Pêr-Jakez de conclure : hag er verc’hig e tarzh an derzienn vras (et la fièvre s’empare de la jeune fille). Tout un programme…

Pennad orin / Texte original

Marc'heg an Nevez-Amzer

Gwechall, e-kreiz miz Meurzh, pa gane ar goukou,
Aet da goll gant ar goañv trouz karrig an Ankou
O klevet un trouz all e stankennoù va bro
Me c'houlenne war aon, ha deuet e oa en-dro.

Ne grede va respont nemed mouez va mamm-gozh
A ziwalle va fenn e pleg pounner, he brozh
"N'eo ket an Ankou, mab, med hervez ma komzer,
Ar Marc'heg bras o tont gant an Nevez-Amzer.

Ar Marc'heg bras
War e varc'h glas
'Vel en argad,
Dre bark ha koad
A lamm, a lamm
Den yaouank flamm
E galon vat.

Dindan bannoù an heol bravoc'h den ne gaver
Gantañ ur banniel seizh, livet a liv ken kaer
Hag ur porpant voulouz, kement neud aour warnañ
Ma weler mat n'eo ket neudet er bed-mañ

Troidigezh / Traduction

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Pierre-Jakez Helias, Tan ha ludu, in Brud N°1, 1957