Le Trésor du breton écrit Teñzor ar brezhoneg skrivet
Ce blog s'inscrit en complément de la Chronique Brezhoneg : trésor du breton écrit publiée dans Ouest-France dimanche. Vous y trouverez les textes intégrals et leurs traductions ainsi que des éléments de bibliographie et des liens internet pour en savoir plus. Amzer ar brezhoneg skrivet a ya eus ar bloaz 800 betek vremañ. Kavout a reoc'h amañ ar pennadoù en o hed hag o zroidigezh ha war an dro un tamm levrlennadurezh hag al liammoù internet da vont pelloc'h ganti ma peus c'hoant.

2024 : Son ar Chistr (La chanson du cidre), chant de guerre ukrainien. L’étonnant succès planétaire d’une chanson bretonne.

Biskoazh kement all ! (Jamais encore !). Un site internet ukrainien nous révèle que le 5 avril dernier les Ukrainiens ont attaqué des positions russes en diffusant notre Son ar Chistr pour effrayer l’ennemi comme dans le film Apocalipse now.
C’est que depuis sa découverte en 1951, sa diffusion dans le milieu des bagadoù, sa popularisation par Alan Stivell en 1970, ses multiples reprises par des groupes rock-folk-punk-electro-metal, de toute l’Europe, ce chant est devenu un succès planétaire.

99 millions de vues sur You Tube dans la version du groupe allemand Scooter !
En Ukraine c’est le tube du groupe FRAM, chanté en breton Ev chistr ‘ta Laou rak chistr ‘zo mat, Ur blank ur blank ar chopinad, Ar chistr ‘zo graet ‘vit bout evet, Hag ar merc’hed ‘vit bout karet. (Bois donc du cidre Guillaume, car le cidre est bon, Un sou la chopine, Le cidre est fait pour être bu et les femmes pour être aimées).
Le créateur de cette chanson par Jean Louis Prima de Guiscriff date de 1929. Youenn Gwernig qui était du même pays, nous donne la version connue de son père, mettant en scène une dispute familiale ou c’est le mari qui est battu ! : Daou zen dimezet ’n em garont ket ‘Gav hir an amzer ha kalet. N’oan ket c’hoazh tri miz eurejet, ‘Benn ‘vezen bemdeiz chikanet, Taolioù botoù, fasadigoù ha toull an nor wechadigoù, Met n’eo ket pezh ‘rae poan spered din, met pezh oa bet lavaret din, Oan butuner, lonker chistr ha riboter. ( Deux personnes mariées qui ne s’aiment pas, trouvent long leur temps et difficile. Je n’étais pas encore marié depuis trois mois, qu’on me disputait tous les jours. Des coups de pieds, des claques et la porte parfois. Mais ce n’était pas ce qui me chagrinait le plus, c’était qu’on me traitait de fumeurs, de buveur de cidre et de ripailleur).
La morale de cette histoire est plus terre à terre : Karomp pep hini e hini, ‘Vo kuit da zen kaout gwarizi. Na pegen brav preg ar baotred, p’emaint klask touellañ ar merc’hed, Eurusañ tud zo war an douar Eo daou zen yaouank en em gar ! ( Aimons chacun sa promise, et il n’y aura pas de jalousie, Que de bobards racontent les garçons pour embobiner les filles, Les gens les plus heureux sur terre sont deux jeunes qui s’aiment).
Les ukrainiens ont rajouté un couplet : Ni rank stourm, betek pegoulz n’ouzer ket, Ni rank stourm da zifen hor madoù. ( Nous devons d’abord nous battre, personne ne sait combien de temps / Nous devons d’abord nous battre pour notre bien) . On comprend donc l’utilisation guerrière de notre chanson du cidre !

Version en ukrainien

Ніколи знову!). Український сайт розкриває нам, що 5 квітня українці атакували російські позиції, транслюючи наш Сон ар Чистр, щоб налякати ворога, як у фільмі Апокаліпсис зараз. З моменту відкриття в 1951 році, популяризації Аланом Стівелом у 1970 році, численних кавер-версій рок-фолк-панк-електро-метал груп з усієї Європи ця пісня стала світовим успіхом.
99 мільйонів переглядів на You Tube у версії німецької групи Scooter!
Український гурт ФРАМ співає її бретонською, це було минулого січня в Києві: Ev chistr ‘ta Laou rak chistr ‘zo mat, Ur blank ur blank ar chopinad, Ar chistr ‘zo graet ‘vit bout evet, Hag ar merc’ hed  ‘vit bout karet. (Тож пийте сидр Guillaume, тому що сидр хороший, Пенні за пінту, Сидр створений, щоб пити, а жінок любити). Юен Гверніг дав нам версію свого батька, зображуючи сімейну сварку, у якій б’ють чоловіка! : Daou zen dimezet ’n em garont ket ‘Gav hir an amzer ha kalet. N’oan ket c’hoazh tri miz eurejet, ‘Benn ‘vezen bemdeiz chikanet, Taoliù botù, fasadigù ha toull an nor wechadigoubli, Met n’eo ket pezh ‘rae poan spered din, met pezh oa bet lavaret din, Oan butuner, lonker chistr ha riboter. (Двоє одружених людей, які не люблять одне одного, довго і важко. Я не був одружений і трьох місяців, і люди сварилися зі мною кожен день. Стунани, ляпаси і двері іноді. Але це не було найбільше мене засмутило те, що мене називали курцем, сидром і сміттяром).
Мораль цієї історії більш приземлена: Karomp pep hini e hini, «Vo kuit da zen kaout gwarizi». Eurusañ tud zo war an douar Eo daou zen yaouank en em gar (Нехай кожен любить свою наречену, і не буде ревнощів, Найщасливіші люди на землі – це двоє молодих людей, які люблять один одного). Українці додали вірш: k. (Спочатку ми повинні боротися, ніхто не знає, як довго / Ми повинні спочатку боротися за наше власне благо). Тому ми розуміємо войовниче використання нашої пісні про сидр!

Pennad orin / Texte original

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat, loñla
Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat

 
 
  (bis)

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat
Ur blank, ur blank ar chopinad loñla
Ur blank, ur blank ar chopinad

   

Ar sistr zo graet 'vit bout evet, loñla
Ar sistr zo graet 'vit bout evet

 
 
  (bis)

Ar sistr zo graet 'vit bout evet
Hag ar merc'hed 'vit bout karet, loñla
Hag ar merc'hed 'vit bout karet

   

Karomp pep hini e hini, loñla
Karomp pep hini e hini

 
 
  (bis)

Karomp pep hini e hini
'Vo kuit da zen kaout jalouzi, loñla
'Vo kuit da zen kaout jalouzi

   

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat, loñla
Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat

 
 
  (bis)

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat
Ur blank, ur blank ar chopinad loñla
Ur blank, ur blank ar chopinad

   

'Oan ket 'met tri miz euredet, loñla
'Oan ket ’met tri miz euredet

 
 
  (bis)

'Oan ket ’met tri miz euredet
E vezen bemdez chikanet loñla
E vezen bemdez chikanet

   

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat, loñla
Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat

 
 
  (bis)

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat
Ur blank, ur blank ar chopinad loñla
Ur blank, ur blank ar chopinad

   

Taolioù botoù, fasadigoù, loñla
Taolioù botoù, fasadigoù

 
 
  (bis)

Taolioù botoù, fasadigoù
ha toull an nor a-wechadigoù, loñla
ha toull an nor a-wechadigoù

   

N'eo ket 'n dra-se ’rae ’gwashañ din, loñla
N'eo ket 'n dra-se ’rae ’gwashañ din

 
 
  (bis)

N’eo ket ’n dra-se ’rae gwashañ din
Met pezh zo bet lavaret din, loñla
Met pezh zo bet lavaret din

   

Lâret oa din oan butuner, loñla
Lâret oa din oan butuner

 
 
  (bis)

Lâret oa din oan butuner
Ha lonker sistr ha merc'hetaer
Ha lonker sistr ha merc'hetaer.

   

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat, loñla
Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat

 
 
  (bis)

Ev sistr 'ta Laou, rak sistr zo mat
Ur blank, ur blank ar chopinad, loñla
Ur blank, ur blank ar chopinad.

 

 

Troidigezh / Traduction

Bois donc du cidre, Laou, car le cidre est bon
Bois donc du cidre, Laou, car le cidre est bon
Bois donc du cidre, Laou, car le cidre est bon
Un sou, un sou le verre
Un sou, un sou le verre
 
Le cidre est fait pour être bu
Et les filles pour être aimées
 
Aimons chacun notre chacune
Et il n'y aura plus de jalousie
 
Je n'étais pas marié depuis trois mois
Que je me faisais chicaner chaque jour
 
Des coups de pieds, des gifles
Et flanqué à la porte quelquefois
 
Mais ce n'est pas ce qui me chagrine le plus
C'est ce qu'on disait de moi
 
On disait de moi que j'étais fumeur
Buveur de cidre et coureur de jupons
 
Bois donc du cidre, Laou, car le cidre est bon
Un sou, un sou le verre

Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin

Attaque de drones ukrainiens sur l'air de Son ar Chistr : Voir sur X

Komzoù / Paroles
Version Jul Gwernig (1950), sur le site Kan.bzh : lire en ligne
Version Polig Montjarret (1951) publié dans le recueil Yaouankiz a gan Lenn en linenn war lec'hienn Son ha Ton

Istor / Historique :
Wikipedia (br), Son ar Chistr lenn en linenn
Wikipedia (Fr) Son ar Chistr Lire en ligne
Wikipedia (En), Son ar chistr Lire en ligne
Wikipedia (Ru), Son ar Chistr lire en ligne
Arnold Rypens, Son ar Chistr lire en Nééerlandais

Anonyme, « Du côté de la Bretagne : Kan ha diskan "Son a chistr" », L'Escargot Folk, no 48, .
Jean-Marie Prima, «Aux origines d'une chanson... Son ar chistr», dans Musique bretonne no 136, juillet 1995, p. 22-24
Frédéric Prima, «Son ar chistr. Une chanson qui fait le tour du monde», dans Musique bretonne no 173, juillet 2002, p. 36-37
A. Stivell et J-N Verdier, Telenn, la Harpe Bretonne, 2004, p. 123
Goulven Péron, « Sur deux chansons voyageuses : la Chanson du cidre, le Chant du Cygne », Cahier du Poher,‎ .

Son ar Chistr : Quelques versions chantées en breton / E brezhoneg

1970 : Alan Stivell, selaou war You Tube
1974 : Ifig Pichon, Poullaouen, war lec'hienn Dastum Selaou en linenn
2001 : Groupe Mervent, Ev Chistr, Selaou war You tube
2012 : ? sur le site anarchocommuniste de Cologne (Allemagne)  Selaou war You Tube
2013 : Groupe Fram (Ukraine) Sellout war You tube
2017 : Gwennyn, Servat, Tri Yann e Kemper, Sellout war You Tube
2021 : Victoria Kusnezowa, (Russie) : Selaou war You tube
2021 : Groupe "Bretons" : sellout war you tube
2021 : Groupe Fram (Ukraine) voir sur You tube
2023 : Gwennyn Alhambra Paris : sellout war You tube
2024 : Groupe FRAM Live à KYIV en janvier 2024 Sellout en linenn

Son ar Chistr : Ar muzik adkemeret gant komzoù nevez / Reprise musicale ou avec d'autres paroles

1976  : Version Néerlandaise,  Groupe Bots (Nederland), Zeven dagen lang You tube, Wikipedia 
1977 : Version  allemande : Oktoberklub, Selaou war You tube
1980 : Version Italienne, Angelo Branduardi, Gulliver, You tube
1999 : Version espagnole, Nonservium, Seguimos siendo, Sellout war You Tube
2002 : Version galicienne : Luar Na Lubre, Espiral, instrumental Sellout war Dailymotion
2003 : Version anglaise, Blackmore's night (Allemagne), All for One, Voir sur You Tube

2008 : Version Allemande, Groupe Rapalje, Wat zullen we drinken, You tube
2010 : Version allemande : Groupe Bots (nederland)  En linenn
2010 : Version russe : Sellout war You tube
2011 : Version russe : Tikkey A. Shelyen, Во славу сидра, Selaou war you tube
2012 : Version tchèque, Hakka Muggies,
Den už končí, selaou war you tube

2013 : Version russe  : groupe Otava Yo, (Russie) , Sellout war You Tube (7'56")
2013 : Version en anglais, groupe Scooter (Allemagne) , How much is the fish ?, 99 millions de vues ! , à partir de 0'47 You tube
2017 : Version Suisse , groupe Eluveitie (Suisse), Lvgvs Selaou en linenn
2020 : Version ? , Dimitri vegas, Like mike, The Chase. Selaou en linenn
2021 : Version danoise, Lev Mette, Selaou war You tube
2022 : Version allemande Was Wollen wir trinken , Groupe D'artagnan (20 millions de vues)  : Sellout war You Tube