Yann Guillamot (1949-2025), collecteur glazik et bigouden
Yann Guillamot (1949-2025) dastumer glazik et bigouden
Dans l’effervescence des années 1970, j’ai eu de la chance de rencontrer Yann Guillamot. J’étais alors apprenant de breton en terminale. Certes j’avais la langue dans l’oreille, c’était la langue de travail de la ferme ou je suis né près de Quimper, mais on nous parlait français. Avec le frère Visant Seité j’ai ainsi pu écrire ces mots que j’entendais tous les jours et en apprendre beaucoup d’autres. Mais Visant Seité était Léonard et quand je revenais à la maison avec mon joli breton du nord, j’essuyais moqueries et quolibets – N’eo ket ar memes brezhoneg- (Ce n’est pas le même breton). Tous les jeunes apprenants de ma génération ont connu ce problème.
Yann Guillamot ne l’avait pas, la présence de ses grands parents ont gardé le breton comme langue de la famille dans la ferme de ses parents à Plomelin. Il faisait partie d’un groupe de jeunes qui s’est réveillé à la culture bretonne grâce à Alan Stivell, présent dans tous les juke box de l’époque. Il y avait Andre Kerdranvat, Yann Jegou, Ar vreudeur Gevell, Yann-kêl Kernalegenn, Lanig Kervarec, Anna-Vari Trellu…Tous, on avait le breton dans l’oreille, tous nous suivions des cours de breton, lui avait un double avantage sur nous : il parlait parfaitement sa langue maternelle et il avait aussi suivi des cours au lycée de Douarnenez.
Son mentor n’était autre que Per Denez, professeur d’anglais, qui savait repérer les bretonnants car – bilinguisme oblige-, ils étaient les meilleurs en anglais.
Yann était un peu plus âgé, il était donc pour nous la référence d’autant plus qu’il suivait des études de Lettres modernes en prépa et des études celtiques à l’Université de Bretagne Ouest à Brest.
Très vite il a compris l’intérêt de creuser le sillon du collectage et d’enrichir sa connaissance auprès des anciens. Salarié par son père dans l’entreprise familiale de travaux agricoles, il allait l’été de fermes en fermes, repérant les tenants de la tradition populaire. Salarié il a pu très vite s’acheter un magnétophone Uher de bonne qualité.
C’était encore le temps des noces avec de nombreux invités et il n’était pas rare d’entendre des chants en breton voire des histoires drôles. Il a eu le réflexe de les enregistrer et nous donna de précieux conseils pour créer Daspugnerien Bro C’hlazig.
Dès l’aube des années 70 il a donc commencé sa moisson. Mais il ne le faisait pas de façon désordonné. Son livre de chevet était le Manuel du Folklore français d’Arnold Van Gennep. Il allait donc voir ses interlocuteurs avec un questionnement précis. Je me rappelle son ravissement de l’entendre parler de la richesse du breton de Gwilhou ar Rest, un paysan de Plomelin qui connaissait de façon précise tout le vocabulaire technique de la ferme.
Il devait parfois ruser pour obtenir le miel du breton populaire. Il nous racontait comment il avait réussi à enregistrer une ”diskonterez”, une guérisseuse de Penmarc’h en cachant son Uher sous des légumes et en passant le micro dans sa manche. Il enregistra ainsi les formules magiques pour enlever les dartres et autres formules de la médecine populaire.
Sa connaissance du pays n’a fait que s’affiner. Quand il nous arrivait de partager un verre de cidre dans la ferme familiale, il nous montrait un talus précis : c’était la frontière entre le pays Bigouden et le pays Glazik., une frontière qui partageait en deux la commune de Plomelin qui avait annexée à la Révolution la paroisse de Bodivit, paroisse bigoudène.
Intarissable sur les trois ethnies de Basse-Cornouaille : Les Bigoudens de Pont l’Abbé, les Glaziks de Quimper et les Fouesnantais l’autre côté de l’Odet. Il avait vécu avec ses parents dans les trois terroirs et nous témoignait en permanence de ces petites différences entre les parlers du terroir.
Cet apprentissage du breton local, je lui en suis redevable et beaucoup d’autres ensuite. Car Yann ne gardait pas pas ses collectages dans une mallette secrète. Il les partageait volontiers, se transformant en chanteur, en conteur, en professeur tout en animant les cours des éminents professeurs d’Université qu’il avait fréquenté.
Ainsi le professeur Falc’hun, créateur d’une orthographe à partir des phonèmes de son breton de Bourg Blanc, avait décidé d’assouplir le son guttural C’h /X/ en l’écrivant /h/. Dans son Léon on disait ar hi (le chien), dans le canton de Fouesnant on disait bien ar c’hi. C’est l’endroit de Bretagne ou la gutturale est la plus forte. Notre Yann apportait donc en cours ses enregistrements fouesnantais histoire de faire rager notre éminent chanoine.
De même à Rennes ou j’ai eu la chance de suivre les cours du professeur Fleuriot, le facétieux Yann était tout à fait à l’aise dans une classe ou on partageait avec Jorj Belz, Loiez Ardeven, Gwenael Le Duc, Jef Philippe, Denez Abernod, Mark Kerrain, Yann-Erwan Abalan, Makoto Noguti , Yann-bêr Rivalain, Jaklin Pennanec’h les richesses de nos bretons respectifs. Il nous fit écouter cette chanson bigoudene :
”Merc’hed Pônad ‘zo merc’hed komifo” ( Les filles de Pont l’Abbé sont des filles comme il faut).
Léon Fleuriot n’avait pas saisi l’humour bigouden qui jouait sur le registre français et breton. Il entreprit donc une savante explication ( Kom du gallois cwm (vallée), i comme Is (sous) et Fo qui est le nom du hêtre. Nos donzelles de Pont l’Abbé était donc des jeunes filles de la valléee sous les hêtres. Inutile de dire le fou rire dans la salle.
Car on riait beaucoup à cette époque bénie des années 70 et notre Yann Cornouaillais savait donner le la en la matière. Les pionniers de Dastum étaient partout à l’oeuvre, on chantait trad, on dansait trad, on contait trad et en même temps on propulsait la fièvre de la musique electrique bretonne dans toute la société de l’époque. On enrageait aussi car le statut du breton était misérable. C’était l’époque ou le président de la République Georges Pompidou osait affirmer : ”Il n’y a pas de place pour les langues régionales dans une France destinée à marquer l’Europe de son sceau”. Un peu de breton à l’école, un peu à l’université, un peu à la radio, un peu à la tv, quelques livres et aucune subvention. Yann s’investit dans Skol an Emsav comme professeur bénévole et animateur dans les stages. Il était de tous les combats, de toutes les manifs pour défendre sa langue et sa culture.3
A l’issu de ses études, ce n’est pourtant pas un métier intellectuel que Yann embrasse, il devient menuisier-charpentier, il fonde une famille et gagne sa croûte laissant ses enregistrement de côté.
Néanmoins il reste en contact étroit avec Gwennolé Le Menn et Martial Menard qui trouvent chez lui des réponses à nombres d’interrogations concernant le Breton de Basse-Cornouaille.
Un accident le prive de l’usage d’une main, il doit donc se reconvertir dans l’enseignement du breton. Le métier ne lui est pas inconnu car il avait déjà donné des cours du soir et animé des stages à Skol an emsav dans les années 1970. Cette fois-ci il rejoint une structure professionnelle Mervent tout en dispensant des cours à Kelenn le centre de formation des maîtres de Diwan à Quimper.
C’est le moment ou il a repris ses enregistrement et travaillé avec Malik ar Rouz pour les confier à Dastum. Parallèlement il envisage de faire un doctorat à partir de la matière collectée. Il garde donc ses collectages (684 enregistrements) sous le coude. Il les valorise avec deux livres publiés par Al Liamm, il anime nombre de soirées de contes et surtout il met une dernière main à son ”Geriaoueg bigouden et glazik” un ouvrage capital de plus de 600 pages qui bouche un trou considérable dans la connaissance de notre langue. Aucun lexicographe n’a collecté ce trésor du breton parlé en Basse-Cornouaille, magnifié pourtant par des écrivains de premiers rangs comme Youenn Drezen, Pêr Jakez Hélias, Ivon Krog, Annie le Coz, Mich Beyer ou Yann Bijer.
Yann a mérité sa place dans notre Tir na n’Og de la culture bretonne. ”Paotr Sichant ma oa, bepred ur mousc’hoarzh hegarat hag ur sell karantezus war an dud pa gomze eus yezh e dud hag e vro” (Un homme chaleureux, au sourire aimable et au regard affectueux quand on parlait de la langue de ses parents et de son pays) me confiait Sten Charbonneau lors de ses obsèques à Quimper. La prochaine mise en ligne de ses collectages et la publication de son maître ouvrage ”Ar geriaoueg bigouden-Glazik” permettront à de nombreux bretonnants de s’immerger en profondeur dans cette culture basse-cornouaillaise si riche et si diverse.
Bernez rouz
publié dans Musique bretonne,N°284, Novembre 2025 pp 39-40

Pennad orin / Texte original
Yann Gwilhamot, paotr ar brezhoneg glazik ha bigouden
Krennad e oa degouezhet ganin un darvoudig en doa lakaet ac’hanon da beurzeskiñ brezhoneg. Er bloavezh 1968 e oant o klask gounid ur gwenneg bennak e-pad ar vakañsoù o kutuilhañ fav-glas. Degouezhet er park, e oan en em gavet gant ur renk etre div vaouez a savare e brezhoneg diwar-benn traoù ar merc’hed. Evel-just d’an oad-se em boa pichet va divskouarn da gompren eus petra ‘ oa kaoz. Dre ar gerioù teknik e galleg e oa aes din kompren e oa ar gaoz war danvezioù a zlefen gouzout evit dont da vezañ ur gwaz.
Re dreutig e oa va anaoudegezh eus ar yezh, daoust ma oa ar yezh labour e kêr va zud ne yae nemet e galleg ganin. Ne vijen ket bet gwerzhet sur met ne gomprenen ket pep tra hag an dra-se ne oa ket evit padout dreist holl pa oa ar gaoz war draoù ken dedennus ha konchennoù hon div vaouez. Ha setu lakaet e-barzh ma fenn peurzeskiñ yezh va zud.
D’ar mare-se e oan el lise Sant Loeiz e Kastellin hag ar chañs em eus bet da heuliañ kentelioù Visant Seite, ur mailh war ar brezhoneg. Nemet brezhouneg ledan kenañ a oa gantañ ha pa zeuen er gêr e reer goap ouzhin gant va brezhoneg beleg.
Dre voneur ‘m eus bet graet anaoudegezh gant Yann Gwilhamot. Er bloavezh 1970 e oamp strobinellet gant tonioù kentañ Alan Stivell ha startijenn oa ganeomp da implih hor yezh ar muiañ posupl. Dre voneur, un toullad mat a vrezhonegerien a-vihanig eus va oad a oa c’hoazh dre ar vro. An hini desketañ a oa ar paotr Yann. Paket en doa mêl e yezh gant e dud kozh ha distagellet kaer e oa an den. Ur marzh evidomp rak brezhoneg Kerne izel a oa gantañ. E dad glazik a oa dimezet gant ur vigouden hag o c’her e Ploveilh a oa dres war an harzhoù etre ar Vro Vigouden hag ar vro c’hlazig.
A-benn e tegouezhe ganeomp tañva sist ar Gergoat e tiskoueze deomp ar c’hleuz a rae an disparti etre an div vro eus un tu Parrez Ploveilh eus un tu all parrez Bodivit, a oa bet staget e-pad an dispac’h ouzh Ploveilh d’ober ur gumun nevez, oc‘h ober fae war an div boblañs, an hini a savare hag an hini a brege.
A drugarez da Yann ‘m eus lakaet liv va bro war va zeod. Ha dre ma oa mab ur peizant e ouiemp mont e darempred gant tud ar vro hag ober gant o rannyezh ar pezh a zo bet a-bouez evit bezañ degemeret gante.
Displeget en deus din ar paotr Yann penaos en doa bet da gelenner saozneg e lise Douarnenez un den anveet Per Denez. Hag hemañ a ouie buan dre an aesoni a oa d’ar vrezhonegerien deskiñ ur yezh all, pere oa ar pennoù galleg er c’hlas ha pere oa ar pennoù brezhoneg. Ha eñ en deus heñchet Yann da zeskiñ lenn ha skrivañ e yezh vamm.
Prenet en doa un enrollerez diouzhtu e penn kentañ ar bloavezhioù 70. Ouzhpenn e studioù e roe un taol sikour er gêr, rak gober a rae e dad labourioù evit kêrioù all. Setu m’en doa un tamm arc’hant ha eñ mont da wel peizanted e vro da zastum pinvidigezhioù o brezhoneg bev.
Paotr speredek e oa Yann ha setu eñ en em gavet war e studioù gallek e Brest, studioù uhel (Lettres-Sup oa graet eus-se) ha eñ heuliañ kentelioù an Ao. Falc’hun.
Spered Kerne, spered d’ober goap ha da gontañ koñchennoù farsus a oa gantañ. Dre ma oa bet o chom e Pluwenn e bro Fouesn e tegase enrolladurioù eus ar vro-se da lakaat yezhoniour ar Vourc’h Wenn da sodiñ. E Bro Fouen eo ar vro lec’h ma reer gant ur pouez mouezh kreñv-tre war an eil silabenn ziwezhañ ha dreist holl distagañ /c’h/ kalet eus ar re c’haletañ. Setu ma oa kignet beb sizhun divskouarn ar Falc’hun gant bommoù Kerne Izel :
A c’hign-c’hagn, ar c’hi mac’hañ, ar c’hazh ne blij ket d’ar c’hi, hag all hag all.
Pell emaomp eus Gouesnac’h skrivet Gouenah e-pad ur mare, ur skritur diboell dilezet buan gant tud ar vro.
Met d’ar mare se oa trist an traou evit ar brezhoneg. Un tammig a oa desket er skol, un nebeut kentelioù er skol veur, nebeut a levrioù nebeut a gelaouennoù, un draig barzh radio hag un draig ban tele. Poent oa cheñj penn d’ar vazh pa oa miliadou a Vretoned o c’houlenn kaout kentelioù brezhoneg. Setu ni oc’h heuliañ kentelioù hag o rein kentelioù. D’ar mare se ni oa barzh Skol an emsav hag e oa stajoù ganeomp un tamm pep lec’h e Breizh, bodad Skol an Emsav Kemper a rae war dro stajoù Ponad ha Ploveilh. Yann a oa e-barzh an taol evit roiñ kenteliou, deskiñ kanaouennoù hag evit dibunañ konchennoù en doa bet desket gant tud e vro. D’ar mare-se e oa birvilh e-touez ar vrezhonegerien yaouank a-youl vat, den oa paeet evit roiñ kentelioù, an hini a ouie muioc’h a zeske d’ar re all ha mat pell ‘zo.
Aet e oa da Roazhon tro ar bloavezhioù 1974, lec’h e oamp o teskiñ gant Leon Fleuriot, ur c’helenner meur a ouie pep tra eus ar brezhoneg kozh betek ar brezhoneg rannyezhel a vremañ . Danvez kanaouennoù hengounel a zegase ar skolidi : mareoù burzhudus a spluje ac’hanomp e bed pinvidik ar brezhonegoù : Jorj Belz, Jef Filip, Bob Simon, Denez Abernot, Mark Kerrain, Loeiz Ardeven, Yann-bêr Kiog, ha nouspet all. Labour sirius oa graet ha ne vire ket ac’hanomp da gemer plijadur. Paotr Yann en doa lakaet ac’hanomp da glevet ur chanson bigouden :
” Merc’hed Ponad ‘Zo merc’hed Komifo”.
Komprenet o doa lod ac’hanomp e oa galleg brizh met pas An Ao. Fleuriot en doa kroget da zisplegañ deomp e teue Komifo eus ar C’hembraeg kozh cwm un tamm kreiz Is ha an tamm diwezhañ fo a oa faou e brezhonek. Setu oa deuet komifo da vezan cwm-is-faou da laret eo la vallée sous les hêtres. Ha ni o sklokal eveljust rak Yann, noa lezet anezhañ d’en em goll en e zisplegaduriou toull, evit hor brasañ plijadur.
684 enrolladenn en deus roet Yann da Zastum hag a vo klevet en linenn pelloc’h. Embannet en deus un toullad kontadennoù, un toullad konchennoù, un toullad kanaouennoù trawalc’h deomp da gompren pinvidigezh e labour daspugn en doa kroget pemp ploaz a-raok krouidigezh Dastum.
Gant e studioù uhel e ouie tennañ ar mel eus skiant prenet an dud. Soñj ‘m eus e oa levr brudet Arnold Van Gennep ”Manuel de folklore Français” gantañ evit mont da welet an dud. Ha mont don gante war beb tachenn. Aet e oa da welet Gwilhou kozh ar Rest ur peizant eus ploveilh ganet er c’hantved a-raok, evit goulenn resis gantañ ar mod da labourat an douar gwechall hag an holl geriou teknik a denne eus al labour douar. Bet en eus enrollet merc’hed ivez a gonte pep tra pa oant brazez ha diwar benn ar gwilioudiñ. Alies e konte deomp an doare m’en doa enrollet un diskonterez eus Pennmarc’h, kuzhet gantañ e son-enroller en ur panerad legumaj ha kuzhet ar mikro en e vañch. Daspugnet en doa e-giz se an doare m’o doa an diskonterien da zic’hizañ un dervouedenn da skouer.
Mes yann ne oa ket nemetken paotr an amzer dremenet. Gout a ouie skrivañ traou kaer, barzhonegou, studioù lennegel e giz an hini noa savet diwar benn Youenn Drezen n’eus ket pell, ha studioù yezh. Labouret en deus gant klaskerien eus ar c’hentañ troc’h : Gwennole ar Menn, a zeue da vakansiñ gant e familh barzh Kombrit. Martial Menard en deus savet Devri ur mell geriadur istorel war internet, awenet kalz gant kavadennoù Yann. Gouzout a ouie muioc’h war brezhoneg Kerne-Izel eget nikun ac’hanomp.
Dibabet en doa ur vicher dorn, ur vicher nobl hini ar munuzer ha kalvez ha eñ daremprediñ tud e vro e-giz gwechall met echu oa an amzer dastum pa oa ret dezhañ ober war dro e familh. Ur gwallzarvoud gant e zorn en deus lakaet anezhañ da cheñch micher ha mont war ar c’helenn. Kentelioù noz gant Mervent, kentelioù e kreizenn stummañ Diwan e Kemper. Plijout a rae dezhañ mont da zibunañ konchennoù ha kontadennoù dirak an dud. Mare ar skrivañ oa deuet dezhañ, daou levr en deus embannet gant Al Liamm, meur a studiadenn er gelaouenn Hor Yezh. Tostaet en deus ouzh paotred Dastum dreist holl Malik ar Rouz, evit ma vije saveteet e eostad prisius.
E oberenn bouezhusañ a zo da vezañ embannet ar bloaz a zeu gant Al Liamm. A-raok na begfe da vat ar c’hleñved warnañ en doa echuet 600 pajenn e c’heriaoueg Glazik ha Bigouden. E bed ar brezhoneg e vo un darvoud a-bouez pa n’eus ket bet morse saverien geriadurioù a-orin eus Kerne Izel. Setu zo ur stropad mat a c’herioù hag a droioù lavar n’int ket bet renablet.
Kemer a rayo plas e-touez ar c’heriaouegerien bouezhusañ en hor yezh hag e chomo e labour war daol an holl vrezhonegerien kar-o-yezh.
Kenavo a laromp dezhañ, trugarez dreist holl evit al labour graet, chom a rayo pell en hor spered e everiez drant ha lirzhin, gant ma kendalc’ho da roiñ plijadur da gumuniezh brezhonegerien Tir n’a n’og.
Bernez Rouz
Embannet gant Al Lanv, N°174, miz Du 2025, pp 30-33.
Troidigezh / Traduction
Gouzout Muioc’h / Pour aller plus loin
Oberennoù Yann Guillamot
Levrioù
Krouidigezh ar vaouez, Komz hag arz Breizhek, 1975. Lenn en linenn war lec'hiad an I.D.B.E.
Straed ar sec'hedien ha koñchennoù all, Al Liamm, 2017
Ar vuhez diamzeriet ha marvailhoù all, Al Liamm, 2020
Geriadur bigouden-glazik, Al Liamm 2026.
Pennadoù
Al Lanv
Youenn Drezen dastumer en e amzer, in E koun Youenn Drezen, Al Lanv, 2023
Al Liamm
An Arc’hael Mikael hag an diaoul, danevell, Al Liamm, N°396, 2013
Kanenn d’an Oded, barzhoneg, Al Liamm N°397,2013.
An erv vili, danevell, Al Liamm, N°413, 2015
Invictus, troidigezh, Al Liamm, N°425, 2017
Ar galon c’hoanver, barzhoneg, Al Liamm, N°426, 2018
Louzeier hud, louzoù ma zud, barzhoneg, N°431, Al Liamm, 2018
Ar pok kantreer, barzhoneg, N°462, Al Liamm N°462, 2024
Hor Yezh
Sonioù ha traoù all dastumet er Vro-Vigoudenn, mezheven 2014, N°278, pp 13-22.
An ened hag ar c’horaiz & Sitoyen Molarje, mezheven 2016, N°286, pp 43-56
Komz hag arz breizhek
Konchennoù, 1976 ( Person Skaer, Person Sant Yann, Person Pornaleg, Person Ploeur), pp2-20.
Cap Caval
An neizañ, in Cap Caval N°26, miz gouere 2011.
